Áp lực tìm việc, trào lưu nghỉ hưu sớm người trẻ chi tiền cho khóa học đặc biệt
Khái niệm huấn luyện cuộc sống (life-coaching) từng xa lạ ở Trung Quốc chỉ vài năm trước, nhưng giờ đây đã trở thành một xu hướng nổi bật. Đặc biệt, sinh viên tốt nghiệp đang tìm đến các khóa học này để đối phó với một trong những thị trường việc làm khắc nghiệt nhất thế giới.
Áp lực gia tăng từ thị trường việc làm cạnh tranh
Trước ngưỡng cửa tốt nghiệp, Zhao Xinli, một sinh viên chuyên ngành lịch sử, đối mặt với sự bối rối tột độ về con đường sự nghiệp. Cô nhận được lời mời làm việc văn phòng không liên quan đến chuyên ngành, và dù không mấy hứng thú với công việc này, Zhao hiểu rõ sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường lao động. Việc từ chối có thể là một rủi ro lớn. “Tôi không biết phải quyết định ra sao và sợ hãi trước khả năng lựa chọn sai lầm,” Zhao chia sẻ với Sixth Tone.
Sau nhiều nỗ lực tìm kiếm lời khuyên từ bạn bè, người thân và các trang web mà không có kết quả, một ngày nọ, cô gái 22 tuổi này tình cờ thấy quảng cáo về dịch vụ huấn luyện cuộc sống trên ứng dụng Xiaohongshu. Sự tò mò đã thôi thúc Zhao đăng ký một buổi tư vấn. Khóa học này không chỉ giúp cô nhìn nhận vấn đề sâu sắc hơn mà còn củng cố quyết tâm đưa ra lựa chọn. Sau vài buổi, Zhao quyết định chấp nhận công việc được đề nghị.
Cô chia sẻ: “Tôi nhận ra rằng mình không nên cứng nhắc với một ‘sự nghiệp lý tưởng’ duy nhất. Thay vào đó, tôi nên tiếp cận công việc đầu tiên một cách tích cực, xem đó là cơ hội để tích lũy kinh nghiệm, khám phá điểm mạnh của bản thân và chuẩn bị cho những bước đi tiếp theo.”
Năm 2023, Trung Quốc dự kiến có gần 11,6 triệu sinh viên tốt nghiệp đại học, một con số kỷ lục. Trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt này, việc có một kế hoạch nghề nghiệp rõ ràng trở thành lợi thế lớn. Tuy nhiên, nhiều sinh viên Trung Quốc bày tỏ sự thất vọng về chất lượng định hướng nghề nghiệp tại các trường đại học trong nước. Trên Weibo, các bình luận phổ biến nhất mô tả các lớp học lập kế hoạch nghề nghiệp là “vô ích” và “cực kỳ nhàm chán”.
Chính điều này đã tạo ra một mảnh đất màu mỡ cho ngành huấn luyện cuộc sống phát triển. Mạng xã hội Xiaohongshu tràn ngập các bài đăng của giới trẻ chia sẻ kinh nghiệm tư vấn huấn luyện cuộc sống, thậm chí là hành trình tự mình trở thành huấn luyện viên.
Dù chưa có số liệu chính xác về quy mô ngành huấn luyện cuộc sống tại Trung Quốc, tốc độ phát triển của nó là đáng kể. Số lượng huấn luyện viên cuộc sống Trung Quốc đăng ký với Liên đoàn Huấn luyện Quốc tế (ICF) đã tăng gấp bốn lần, từ 346 lên 1.383 người chỉ trong giai đoạn 2017-2022. Con số thực tế có thể còn cao hơn do sự quản lý lỏng lẻo.
Chloe Chan, một huấn luyện viên cuộc sống ở Hồng Kông, chứng kiến lượng khách hàng trẻ từ Trung Quốc đại lục tìm đến cô để xin lời khuyên tăng liên tục. Cô cho rằng sự gia tăng này không chỉ do thị trường việc làm khó khăn, mà còn bởi thế hệ sinh viên tốt nghiệp hiện nay dễ bị choáng ngợp bởi vô số ý tưởng nghề nghiệp lan truyền trên mạng xã hội.
“Họ có nhiều cơ hội và ý tưởng hơn, vì vậy họ cần người định hướng hoặc truyền cảm hứng,” Chan nói. Tuy nhiên, cô cũng lưu ý rằng 80% khách hàng của mình đang đối mặt với trầm cảm và thực chất cần một chuyên gia tâm lý hơn là một huấn luyện viên cuộc sống. “Nếu bạn lo lắng, tâm trạng sẽ rất tiêu cực. Khi bạn trở lại bình thường, bạn ở mức 0. Tôi không thể giúp bạn từ âm về 0, nhưng tôi có thể đưa bạn từ 0 lên 1,” Chan thường giải thích cho khách hàng.
Jiang Zhou, 26 tuổi, tìm đến buổi tư vấn đầu tiên vào đầu năm nay sau khi kế hoạch cuộc đời anh đổ vỡ. Anh từng nuôi hy vọng định cư lâu dài ở Hà Lan sau khi lấy bằng thạc sĩ tài chính, nhưng không tìm được việc làm phù hợp và buộc phải trở về Trung Quốc. Về nhà, Jiang cảm thấy “lạc lõng” và không biết phải làm gì. Một người bạn đã gợi ý anh thử nói chuyện với huấn luyện viên cuộc sống.
Jiang đã tìm đến không chỉ một mà tới bốn huấn luyện viên khác nhau, với chi phí lên tới 500 NDT (khoảng 1,6 triệu đồng) mỗi giờ. Anh mô tả đó là “một trải nghiệm tinh thần tuyệt vời.” Hiện tại, Jiang đang sinh sống tại thành phố Đại Lý và làm việc với tư cách một nhà trị liệu nghệ thuật.
Tâm lý phức tạp và áp lực của thế hệ Gen Z
Tuy nhiên, không phải ai cũng hoàn toàn tin tưởng vào ngành huấn luyện cuộc sống. Các chuyên gia trong ngành thừa nhận rằng thị trường này ở Trung Quốc vẫn còn “non trẻ,” với quy định lỏng lẻo, nhiều huấn luyện viên thiếu kinh nghiệm và khách hàng thường không rõ ràng về điều họ muốn đạt được.
Đối với các huấn luyện viên, thế hệ sinh viên mới tốt nghiệp ở Trung Quốc thường là nhóm khách hàng khó khăn. Scarlett Huo, một huấn luyện viên cuộc sống được chứng nhận tại Bắc Kinh, cho biết phần lớn khách hàng của cô nằm trong độ tuổi 25-30, tìm kiếm sự giúp đỡ trong quá trình chuyển đổi nghề nghiệp.
Theo Huo, thế hệ này có xu hướng cảm thấy bối rối hơn các thế hệ trước. Họ không chỉ phải vật lộn với hậu quả của một nền kinh tế sau đại dịch mà còn bị choáng ngợp bởi vô vàn lời khuyên nghề nghiệp mâu thuẫn hoặc khó hiểu. “Một trong những vấn đề của giới trẻ ngày nay là họ có quá nhiều thông tin. Họ ấp ủ những kế hoạch lớn lao nhưng lại thiếu hụt kỹ năng cần thiết,” Huo nhận định.
Huo dẫn chứng trường hợp một khách hàng 26 tuổi bị ám ảnh bởi mục tiêu độc lập tài chính ở tuổi 35, chịu ảnh hưởng từ phong trào FIRE (Độc lập tài chính, nghỉ hưu sớm) đang rất phổ biến trên mạng xã hội Trung Quốc. Huo khẳng định nghỉ hưu sớm là một mục tiêu tích cực, nhưng việc theo đuổi nó mà không suy nghĩ kỹ thường dẫn đến sự thất vọng. “Khi bạn đặt mục tiêu quá quyết liệt và không thấy kết quả nhanh chóng, rất dễ nản lòng.” Cô tập trung giúp khách hàng tìm ra lý tưởng sống, hiểu sâu hơn về bản thân và các lựa chọn nghề nghiệp tiềm năng.
Báo cáo năm 2020 của ICF cho thấy số lượng huấn luyện viên chuyên nghiệp trên toàn cầu đã tăng 33% từ năm 2015 đến 2019. ICF ước tính ngành công nghiệp huấn luyện chuyên nghiệp toàn cầu có giá trị 2,85 tỷ USD, với 71.000 huấn luyện viên trên toàn thế giới. Nhu cầu này đặc biệt tăng cao trong và sau đại dịch COVID-19.
